‘Oog voor kind én ouder: ondersteuning ouders in zorg voor zieke kinderen is essentieel’
Klinisch psycholoog Fernanda Sampaio de Carvalho vertelt op het Ronald McDonald Kinderfonds FCC Symposium op 24 november 2023 over het ondersteunen van ouders in de zorg voor hun kind. “Als zorgprofessional kunnen we ouders die emotioneel onder druk staan helpen zodat zij weer die veilige haven kunnen vormen die het kind nodig heeft.”
Sampaio de Carvalho: “Als kind gescheiden zijn van je familie geeft hoe dan ook stress. Voeg daar ziek zijn en een vreemde ziekenhuisomgeving met onbekende mensen aan toe, en je kan je voorstellen dat het kind zich angstig voelt. Het kind heeft zijn ouders, en hun bescherming en troost, nodig om zich veilig te voelen. De nabijheid en betrokkenheid van familie heeft bewezen positieve invloed op het welzijn van het kind.” Hoewel een ziek kind zijn ouders nodig heeft, is zo’n ziekenhuisopname ook juist voor de ouders stressvol en mogelijk traumatisch. “Waar ouders op andere spannende momenten voor het kind, zoals voor het eerst naar school gaan, een kalmerend effect kunnen hebben, maken de twijfels rondom de zorg voor hun kind, juist dat ouders zich onzeker en onmachtig voelen.”
Kinderen kunnen die gevoelens van hun ouders overnemen, en dat kan nadelig zijn voor hun welzijn. “Daarom is het van essentieel belang dat we als zorgprofessional aandacht hebben voor de context van de families, en ruimte en tijd maken voor hun emotionele behoeften. Zodat ouders er volledig kunnen zijn voor hun kind.” Op het FCC Symposium staat het thema ‘familie als medicijn’ centraal. Sampaio de Carvalho vult dit thema aan in haar presentatie op het Symposium met ‘medicijn voor het medicijn’: medicijn voor de familie. “Familie kan een medicijn zijn, maar wij dienen ook ‘medicijn’ aan ouders te geven, door hen zo goed mogelijk te ondersteunen in het zorgproces”, licht ze toe. “Een ontspannen ouder kan subtiele signalen van een kind beter herkennen en daarmee beter afstemmen op de behoeften van het kind.”
Vechten, vluchten of bevriezen
Onder hoge stress staan, ervaren van onzekerheid en een constante bedreiging voelen van het welzijn van hun kind kan het denken van ouders negatief beïnvloeden en hen terugwerpen op een primair niveau van overleven, namelijk vechten, vluchten of bevriezen. Als zorgprofessional kun je deze verschillende reacties herkennen. Sampaio de Carvalho: “Ouders in de vechtstand herken je aan hun alertheid. Ze zoeken zelf veel informatie op internet op en komen vaak bij je met vragen. Ouders in de bevriesstand zijn wel aanwezig, maar bij hen komt informatie niet of slechts deels aan. Ze verstrakken, hopen dat het gesprek snel voorbij is, en kunnen lichamelijke stresssymptomen ervaren, zoals suizende oren en gespannenheid. In de vluchtstand vermijden ouders het contact zoveel mogelijk. Ze aarzelen om naar afspraken te gaan, proberen de afspraken korter te maken of zoeken manieren om snel weg te gaan. De angst kan ze overweldigen, ze kunnen lichamelijke klachten ontwikkelen, zoals hoofdpijn, hartkloppingen en buikklachten.”
De ene reactie is niet ‘beter’ dan de andere; het zijn allemaal overlevingsstrategieën. Sampaio de Carvalho: “Het is belangrijker hoe je ermee omgaat. Ouders in de vluchtstand kunnen bijvoorbeeld baat hebben bij afspraken maken op vaste tijdstippen of dagen. Het kan ook zijn dat er andere factoren zijn die ervoor zorgen dat deze ouders niet zo aanwezig zijn. Zoals hoge kosten voor transport, andere kinderen niet onder kunnen brengen bij een oppas, etcetera. Via een open gesprek met oprechte aandacht komen ook dit soort factoren naar boven.” De verschillende overlevingsstrategieën laten ook zien dat iedereen andere behoeften heeft. “Niet alle ouders hebben dezelfde behoeften als het gaat om de hulp of ondersteuning die wordt aangeboden. Verschillende achtergronden, ervaringen en persoonlijke omstandigheden betekenen unieke behoeften waar we als zorgprofessionals rekening mee moeten houden.”
Vertrouwensband is cruciaal
Er zijn meerdere aspecten waar je als zorgprofessional aandacht aan kan geven bij het ondersteunen van ouders. Sampaio de Carvalho: “Cruciaal is het opbouwen van een vertrouwensband, door interesse en oprechte betrokkenheid te tonen. Als ouders zich gehoord voelen en merken dat zorgverleners geïnteresseerd zijn in hun situatie, zullen ze vanzelf meer bereid zijn om informatie te delen en vragen te stellen over de zorg voor hun kind. Vervolgens kun je ze geruststellen en mogelijk twijfels wegnemen. Het kan daarbij goed helpen om met een vast zorgteam te werken, zodat ouders een bekend gezicht zien. Als zij zich ingebed voelen in een team van vaste mensen die hun kind goed kennen, geeft dat een stukje vertrouwen en rust.”
Sampaio de Carvalho benadrukt het belang van zo’n vertrouwensband: “Op de neonatologie-afdeling werken wij met een vast zorgteam en hebben we aandacht voor het creëren van een veilige omgeving. Een moeder durfde alleen bij mij aan te geven dat zij het buidelen met haar kind, in haar eentje achter een gordijn, spannend vond. Ze was bang dat niemand het zou opmerken als het niet goed zou gaan. Samen met de arts bedachten we een passende oplossing. In dit geval kon dat zijn dat iemand om de tien minuten kwam kijken of dat ze een belletje meekreeg. Dat nam haar zorgen weg. Had ze het niet aangegeven, dan was ze misschien wel niet gaan buidelen. Terwijl huid-op-huidcontact heel belangrijk is voor het premature kindje.”
Ronald McDonald Kinderfonds FCC Symposium ‘familie als medicijn’: 24 november 2023
Fernanda Sampaio de Carvalho, klinisch psycholoog, Infant Mental Health-specialist DAIMH en kinder- en jeugdpsychotherapeut, is werkzaam bij het Moeder en Kind Centrum in het Sophia Kinderziekenhuis. Ze is een van de sprekers van het achtste online Family Centered Care Symposium van het Ronald McDonald Kinderfonds. Het praktijkgerichte symposium is er speciaal voor neo- en kinderverpleegkundigen en andere zorgprofessionals. Dit jaar staat het thema ‘familie als medicijn’ centraal. Experts en ervaringsdeskundigen delen de nieuwste inzichten en praktische vaardigheden op het gebied van Family Centered Care.
Ben je er ook bij op vrijdag 24 november 2023?